"SOKÓŁ"

Sokół wędrowny na początku XX wieku był gatunkiem rozpowszechnionym w całym kraju, aczkolwiek niezbyt licznym. Najliczniej występował na Warmii i Mazurach. Przedwojenne polskie piśmiennictwo na temat jego występowania jest jednak ubogie, również po II wojnie światowej dane na temat tego gatunku są bardzo skąpe. 

Od 1990 roku prowadzone są w Polsce prace nad restytucją sokoła wędrownego. Do chwili obecnej wypuszczono łącznie około 300 młodych sokołów wyhodowanych w pięciu ośrodkach współpracujących ze sobą pod patronatem RADY PROGRAMU RESTYTUCJI SOKOŁA WĘDROWNEGO (FALCO PEREGRINUS PEREGRINUS) W POLSCE.

Sokół wędrowny (Falco peregrinus)

 Pochodzenie

Nie można dokładnie określić pochodzenia sokoła wędrownego ani czasu, w którym pojawił się przodek, od którego pochodzi rodzina sokołów. Najstarsze znaleziska kopalne ptaków należących do sokołowatych pochodzą z końca trzeciorzędu. Paleoornitolodzy twierdzą, że wszystkie rodziny ptaków poza wróblowatymi istniały już przed końcem oligocenu . Obecnie do najstarszych szczątków należą skamieniałości znalezione w Ameryce Północnej pochodzące z okresu miocenu . Ślady Falconidae odnalezione w Nowej Zelandii i na Antylach świadczą o tym, że ptaki w tych rejonach pojawiły się później, a ich skamieniałości pochodzą z plejstocenu i początków czwartorzędu. Rozmieszczenie geograficzne znalezisk dowodzi, że sokoły były i są ptakami kosmopolitycznymi.

Populacja sokoła wędrownego w Polsce przed jej załamaniem

Do lat czterdziestych XX w. sokół wędrowny gniazdował we wszystkich regionach kraju, choć w coraz mniejszej liczbie. Przykładowo w roku 1935, w granicach olsztyńskiego znanych było ok. 100 gniazd, a nieco mniej licznie ptak ten występował na Pomorzu, Ziemi Lubuskiej, Wielkopolsce oraz na Śląsku, gdzie w pierwszym ćwierćwieczu stwierdzono jeszcze lęgi w 17 powiatach (Tomiałojć 1990, Bednorz et al. 2000).

Niegdyś sokół wędrowny gnieździł się dość licznie niemal na całym świecie, zajmując rozliczne środowiska. Na początku lat 50-tych nastąpił katastrofalny spadek liczebności tego gatunku, kiedy to do użytku w rolnictwie wprowadzono nowe środki ochrony roślin, głównie DDT oraz inne pestycydy. Obok zmian siedliskowych, wybierania jaj i młodych oraz prowadzenia odstrzału redukcyjnego, głównym powodem spadku liczebności gatunku było destrukcyjne działanie biocydów z grupy chlorowanych węglowodorów krążących z obiegiem materii w ekosystemach i kumulujących się w łańcuchach pokarmowych układów biocenotycznych. Końcowymi ogniwami takich łańcuchów są niektóre gatunki ptaków drapieżnych - w tym także sokół wędrowny - w organizmach, których dochodziło do nadmiernego gromadzenia się toksycznych substancji, co w następstwie powodowało poważne zakłócenia w procesie rozrodu. Objawiało się to zmianami zachowań behawioralnych, a także znacznym osłabieniem procesu odkładania się wapnia w skorupkach jaj, które pękały pod ciężarem wysiadujących je ptaków. W efekcie okazało się, że w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku znaczna część światowej populacji sokoła wędrownego uległa silnemu przerzedzeniu, a w wielu miejscach nawet zupełnemu zanikowi (np. w Polsce).

Metody reintrodukcji

Sukces reintrodukcji zależy w znacznej mierze od metod i wyboru miejsca introdukcji. Oczekuje się, że po okresie juvenilnych wędrówek, sokoły powrócą w rejony wypuszczeń i założą tam gniazda. Z tego też względu, przed podjęciem akcji wsiedlania, należy ściśle określić cel reintrodukcji, a następnie wybrać odpowiednią metodę, biorąc pod uwagę wszelkie dostępne środki i możliwości ich wykorzystania.

W celu umożliwienia późniejszego monitoringu rozwijającej się populacji, wszystkie reintrodukowane sokoły wędrowne są indywidualnie znakowane dwoma rodzajami obrączek.