Wiosną 2000 roku na kominie Miejskiej Energetyki Cieplnej we Włocławku zaobserwowano młodego samca sokoła wędrownego, który stale trzymał się okolicy komina. Ponieważ ptak przebywał tam aż do jesieni, postanowiliśmy zainstalować tam (przy pomocy finansowej MPECu) specjalną skrzynię z nadzieją, że w którymś z następnych sezonów ptak znajdzie sobie partnerkę i zaakceptują nasze sztuczne gniazdo. Ponieważ komin ten, w odróżnieniu od innych, na których znajdują się również gniazda sokołów wędrownych, posiada wejście wewnątrz płaszcza, możliwe było zainstalowanie gniazda wewnątrz komina z wystającym jedynie na zewnątrz podestem.

Doczekaliśmy się kompletu piskląt. Wykluły sie 4 młode, tzn. że wszystkie jajka były zalężone a inkubacja odbywała sie bez zakłóceń.  Sokoły najczęściej składają trzy - cztery jaja ale nie zawsze ze wszystkich wykluwają się młode. Ilość młodych oscyluje najczęściej wokół  2 do 4 młodych. Wynik 4 młodych jest więc bardzo dobry. Miejmy tylko nadzieję, że wszystkie się odchowają i polecą w świat. Niedługo ogłosimy konkurs na imiona dla młodych.

Dymorfim płciowy u sokołów zaznacza się jedynie różnicą w ich wielkości. Można to zauważyć jedynie, gdy oba ptaki siedzą obok siebie.Samica jest o około 1/3 większa od samca. Gdy widzimy tylko jednego ptaka, trudno jest określić jego wielkość.

Pioruna i Iskierkę można również odróżnić po ich obrączkach.

• Piorun posiada niebieską obrączkę obserwacyjną i żółtą ornitologiczną.
• Iskierka natomiast ma czarną obrączkę obserwacyjną i zieloną ornitologiczną.

Szczegóły na temat stosowanej kolorystyki można znaleść w artykule o znakowaniu sokołów.

Ponieważ sokoły podgląda wielu internautów, wielu próbowało je rozróżniać po ich indywidualnych cechach, mniej lub bardziej trafnych. Największe chyba zasługi w tej kwesti ma "dziuniek" z Darłowa z forum sokolego. 

Sokół wędrowny na początku XX wieku był gatunkiem rozpowszechnionym w całym kraju, aczkolwiek niezbyt licznym. Najliczniej występował na Warmii i Mazurach. Przedwojenne polskie piśmiennictwo na temat jego występowania jest jednak ubogie, również po II wojnie światowej dane na temat tego gatunku są bardzo skąpe. 

W życiu każdego sokoła przychodzi czas na obrączkowanie. W tym roku wypadło to 16 maja. Młode sokoły dostały po dwie obrączki żółtą ornitologiczną i niebieską obserwacyjną.  Dzięki nim być może poznamy w przyszłości ich losy. Właśnie dzięki podobnym obrączkom wiemy, skąd pochodzą rodzice naszych młodych. Te młode, gdy założą kiedyś gniazdo, też będziemy mogli zidentyfikować.

Sokół wędrowny (Falco peregrinus)

 Pochodzenie

Nie można dokładnie określić pochodzenia sokoła wędrownego ani czasu, w którym pojawił się przodek, od którego pochodzi rodzina sokołów. Najstarsze znaleziska kopalne ptaków należących do sokołowatych pochodzą z końca trzeciorzędu. Paleoornitolodzy twierdzą, że wszystkie rodziny ptaków poza wróblowatymi istniały już przed końcem oligocenu . Obecnie do najstarszych szczątków należą skamieniałości znalezione w Ameryce Północnej pochodzące z okresu miocenu . Ślady Falconidae odnalezione w Nowej Zelandii i na Antylach świadczą o tym, że ptaki w tych rejonach pojawiły się później, a ich skamieniałości pochodzą z plejstocenu i początków czwartorzędu. Rozmieszczenie geograficzne znalezisk dowodzi, że sokoły były i są ptakami kosmopolitycznymi.

Wiosną 2008 roku ośrodek w Szczecinku został zlikwidowany i przestał być członkiem Rady.

Ośrodek hodowli i reintrodukcji sokoła wędrownego w Nadleśnictwie Szczecinek rozpoczął swoją działalność w dniu 1 października 1996 roku. 

Nowy sezon lęgowy rozpoczymy z nowymi kamerami ale starymi ptakami. Dzięki zewnętrznej kamerze, którą można sterować i robić zbliżenia, ustaliliśmy, że do lęgów przystąpiła ta sama para co w zeszłym roku, czyli Piorun i Iskierka. 

• Iskierka - ur. 2006 w hodowli i wypuszczona na wolność w Szczecinku w ramach prowadzonych reintrodukcji.
• Piorun - ur. 2004 w naturze na terenie zakładów ANWIL we Włocławku.

Wyniki konkursu znajdziemy tutaj.

Sokół wędrowny w Warszawie

Sokoły widywano w Warszawie po wojnie, prawdopodobnie nawet tu gniazdowały. Na przełomie lat 50 i 60 ubiegłego wieku sokoły wyginały prawie na całym świecie.  Po rozpoczęciu reintrodukcji sokołów w Polsce w latach dziewięćdziesiątych w Warszawie zaczęto obserwować pojedyncze sokoły.

Czesław Sielicki (założyciel hodowli sokołów we Włocławku) postanowił przeprowadzić reintrodukcje także w Warszawie. We współpracy z Muzeum i Instytutem Zoologii PAN w 1996 i 1997 roku reintrodukcje przeprowadził i nadzorował Janusz Sielicki, społeczny współpracownik włocławskiego Ośrodka. Ze strony Instytutu w reintrodukcji brał udział prof. Maciej Luniak.

Książka pod redakcją Janusza Sielickiego i Tadeusza Mizery.

Peregrine Falcon populations - status and perspectives in the 21st century (Populacje sokoła wędrownego: status i perspektywy w XXI wieku) to największe kompendium wiedzy na temat sokoła wędrownego w Europie.

Bazą książki są prace przedstawione podczas II Międzynarodowej Konferencji nt. Sokoła Wędrownego, która odbyła się w dniach 19-23 września 2007 r. w Piotrowie k/Poznania.

Książka zawiera materiały dotyczące krajów europejskich, takich jak: Armenia, Austria, Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Niemcy, Norwegia, Polska, Słowacja, Szwecja, Rosja (z częścią azjatycką), Rumunia, Ukraina, Węgry, Włochy, Wielka Brytania.

Dodatkowo prezentuje prace z krajów z innych kontynentów: Australii, Argentyny, Stanów Zjednoczonych, RPA, Izraela, Indii, Malezji.

Książka Peregrine Falcon populations - status and perspectives in the 21st century otrzymała pozytywne recenzje prof. Iana Newtona, prof. Toma Cade'a i prof. Claytona M. White'a.

Publikacja to 11 rozdziałów, 62 prace, 800 stron, ponad 60 tabel, 400 kolorowych zdjęć i ilustracji. Twarda oprawa w obwolucie.

Wszystkie artykuły w książce są w języku angielskim.

Więcej informacji na stronie poświęconej książce: www.falco.strefa.pl

Zdjęca na okładce René-Jean Monneret i Terry R. Pickford

ISBN 978-83-920969-6-2

Więcej szczegółów o publikacji na www.falco.strefa.pl

Publikację można kupić na www.falconline.pl

Po tygodniowym leczeniu udało się uratować jedno z dwóch piskląt, które przy okazji obrączkowania byliśmy zmuszeni zabrać. Pomimo, że początkowo wydawało się, że uda się uratować obydwa ptaki, przeżył tylko jeden. Pisklak został oddany do gniazda w późnych godzinach wieczorno-nocnych w piątek 21 maja br. Tak późna godzina była spowodowana obawą, że podczas otwierania gniazda przebywające w nim młode mogłyby z niego wyskoczyć. Późna pora pozwoliła przeprowadzić to w bezpieczny sposób. Ostatecznie w gnieździe zostały dwa samce i jedna samica, która dostało wcześniej dodatkowo nadajnik satelitarny, dzięki któremu będziemy mogli śledzić jej dalsze losy.

Program Restytucji Populacji Sokoła Wędrownego został zatwierdzony przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Dla koordynacji działań w ramach Programu została powołana Rada Programu Restytucji Sokoła Wędrownego (Falco peregrinus peregrinus) w Polsce, w skład której wchodzą:  

• po jednym przedstawicielu z każdej instytucji - sygnatariuszy porozumienia o realizacji Programu, a więc z Polskiego Związku Łowieckiego, Urzędu Wojewódzkiego we Włocławku, Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie i Fundacji "Aktywna Ochrona Ptaków Ginących" we Włocławku,
• kierownicy lub właściciele ośrodków prowadzących hodowlę sokołów wędrownych,
• przedstawiciel Zarządu Krajowego Klubu Sokolników i Ochrony Ptaków Drapieżnych "Gniazdo Sokolników" PZŁ,
• zaproszeni przez Radę przedstawiciele instytucji naukowych, finansujących "Program...", organizacji społecznych działających w sferze ochrony przyrody, ornitologii, eksperci, itp.

Metody reintrodukcji

Sukces reintrodukcji zależy w znacznej mierze od metod i wyboru miejsca introdukcji. Oczekuje się, że po okresie juvenilnych wędrówek, sokoły powrócą w rejony wypuszczeń i założą tam gniazda. Z tego też względu, przed podjęciem akcji wsiedlania, należy ściśle określić cel reintrodukcji, a następnie wybrać odpowiednią metodę, biorąc pod uwagę wszelkie dostępne środki i możliwości ich wykorzystania.

Sokół wędrowny w lasachBroszura stanowi wsparcie w nabywaniu umiejętności rozpoznawania sokoła wędrownego i identyfikacji jego gniazd. Jej zadaniem jest wyczulanie obserwatorów na możliwość występowania sokołów wędrownych w niektórych miejscach oraz wpływanie na rozwój konstruktywnej współpracy z ornitologami w zakresie czynnej ochrony tego gatunku. Pozycja została opracowana w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie na Rzecz Dzikich Zwierząt "Sokół" projektu restytucji sokoła wędrownego Falco peregrinus w lasach.

Red.: D. Anderwald, S. Sielicki, J. Lontkowski, J. Sielicki,
wyd. 2010,
28 stron, okładka miękka,

Jeśli nie widzisz broszury kliknij tutaj.

W roku 2012 ponownie możemy obserować pustułki na kominie MPEC. Sokoły, które tu poprzednio gniazdowały, Piorun i Iskierka,  ponownie wybrały gniazdo na drugim końcu Włocławka, na kominie ANWILu. Piorun, dla przypomnienia, urodził się właśnie w Anwilu w 2004 roku. Samica natomiast została reintrodukowana w 2006 roku w Szczecinku.

Wcześniejsze obserwacje potwierdzały, że Piorun i Iskierka przystąpiły do lęgów na jednym z kominów ANWILu. W dniu 10 maja 2012 roku zespół w składzie Sławomir Sielicki i Krzysztof Bykowski - filmowiec, skontrolował i zaobrączkował młode sokoły. W gnieździe zastaliśmy 4 młode: 3 samczyki i 1 samiczkę. Wszystkie pisklęta zostały zaobrączkowane, obfotografowane i umieszczone z powrotem w gnieździe.

Populacja sokoła wędrownego w Polsce przed jej załamaniem

Do lat czterdziestych XX w. sokół wędrowny gniazdował we wszystkich regionach kraju, choć w coraz mniejszej liczbie. Przykładowo w roku 1935, w granicach olsztyńskiego znanych było ok. 100 gniazd, a nieco mniej licznie ptak ten występował na Pomorzu, Ziemi Lubuskiej, Wielkopolsce oraz na Śląsku, gdzie w pierwszym ćwierćwieczu stwierdzono jeszcze lęgi w 17 powiatach (Tomiałojć 1990, Bednorz et al. 2000).

At the beginning of the 20th century, the Peregrine Falcon was a common species on the entire territory of Poland, although not abundant. It could be found most frequently in the area of Warmia and Mazury (North-eastern Poland). The literature about the Peregrine Falcon’s presence in pre-war Poland is scarce and so is the information about the species after World War II. At that time, Poland was in the middle of the region of the tree-nesting population, which extended from the North-eastern Germany to the lowlands of Belarus and Russia.