Grupa Robocza d/s Spraw Sokolnictwa i Ochrony Ptaków Drapieżnyh C I C

Zalecenia w zakresie prawidłowego  utrzymywania ptaków drapieżnych

Przedstawiamy ogólne zalecenia opracowane przez grupę roboczą CIC do spraw sokolnictwa mogące posłużyć za podstawę do opracowania w przyszłości przepisów z zakresu przetrzymywania ptaków łowczych.

I. Zasady ogólne

Osoba utrzymująca ptaki drapieżne musi umieścić je w warunkach odpowiadających ich potrzebom oraz zapewnić im właściwy pokarm.

Ptaki drapieżne przetrzymywane w niewoli muszą mieć możliwość schronienia się przed czynnikami pogodowymi, takimi jak deszcz, wiatr czy palące słońce poprzez przemieszczenie się w odpowiednie miejsce.

Ptaki drapieżne winny mieć stały dostęp do świeżej wody do picia i kąpieli. 

Zepsute resztki jedzenia, kości lub zdobyczy nie mogą pozostawać w miejscu, gdzie trzyma się ptaki drapieżne. Miejsce to powinno być regularnie sprzątane.

Miejsca w których ptaki drapieżne są trzymane muszą być zaopatrzone w odpowiednie pokrycie (np. naturalny korek lub tzw. sztuczna trawa) aby uniknąć odcisków na nogach ptaków.

II. Prawidłowe utrzymywanie ptaków drapieżnych w sokolnictwie

Ptaki drapieżne muszą latać regularnie i w miarę możliwości powinny polować poza okresem pierzenia. W ten sposób mają one ruch niezbędny dla ich zdrowia. Ponadto dzięki temu istnieje więź między ptakiem a sokolnikiem, która służy zdrowiu ptaka. Dlatego też ptaki łowcze nie potrzebują tak dużo przestrzeni dla ruchu w miejscu, gdzie są trzymane, inaczej niż ptaki przetrzymywane dla innych celów. Można zalecić trzymanie ptaków łowczych na dłużcu.

Dzięki powyższemu sposobowi ptaki pozostają ukrócone i nie dziczeją, co jest normalne u ptaków trzymanych w wolierach.

Ptak na dłużcu powinień mieć prawidłowo założone pęta i dzwonki.

II.1. Akcesoria (pęta i dzwonki) 

Ptaki drapieżne muszą być zaopatrzone w pęta wykonane z licowanej lecz wytrzymałej i naoliwionej skóry lub z innego odpowiedniego materiału. Do pęt winna być przymocowana tabliczka adresowa. Końce pęt winny być połączone werblikiem. Przez werblik należy przeciągnąć dłużec. Dłużec powinien być wykonany z dobrze naoliwionego skórzanego rzemienia lub linki nylonowej zakończonej węzłem. Ptak uwiązany jest dłużcem (1,2-1,5m) przy użyciu specjalnego węzła, który nie może się sam rozwiązać, w taki sposób aby ptak nie mógł się zaplątać zrywając się. Dzwoneczki są przyczepione do nóg lub do środkowej sterówki. W ten sposób ptak jest prawidłowo uzbrojony.

II.2. Ptaki na bloku lub berle 

Sokoły i orły przywiązywane są najczęściej do siedziska typu blok; jastrzębie i krogulce do siedziska typu berło. Są one zaopatrzone w kółko i dłużec w taki sposób, by ptaki nie mogły się zaplątać. Jeśli ptaki drapieżne trzyma się na takich siedziskach przez dłuższy czas to powinny mieć one możliwość schronienia się przed czynnikami pogodowymi w budce z odpowiednim siedziskiem. Ponadto musi być zapewniony basen kąpielowy.

II.3. Ptaki na tramwaju 

Taka konstrukcja jest bardzo przydatna do trzymania ptaków łowczych. Lina prowadzi od zadaszenia chroniącego ptaka przed wpływami pogody do trawnika z odpowiednim systemem siedzisk. Lina - wykonana ze stalowego kabla, który może być pokryty plastikiem - powinna być zamocowana nie wyżej niż 20 cm. ponad nisko przyciętym trawnikem. Wzdłuż liny porusza się kółko. Dłużec przymocowany jest do kółka. Zaleca się przymocowanie dodatkowego werblika między kółkiem a dłużcem.

Cała konstrukcja nie powinna być zbyt krótka i w żadnym wypadku zbyt długa, aby ptak nie mógł osiągać nadmiernej prędkości i nie przyczyniał sobie szkody. Zwykle długość lotu wynosi 5 do 10 m. Na końcu tramwaj powinien posiadać urządzenie hamujące, takie aby ptak wytracał prędkość w sposób delikatny.

II.4. Ptaki na siedzisku bramkowym 

Trzymanie na siedzisku bramkowym jest normalne dla krótkotrwałego umieszcania ptaków łowczych (np. w czasie zimnych zimowych nocy lub na spotkaniach sokolniczych). Sokolnik winien się upewnić, że odległość pomiędzy poszczególnymi ptakami jest dostatecznie duża, aby ptaki nie mogły się nawzajem uszkodzić lub nawet zabić.

Ekran zamocowany na siedzisku pozwala się ptakowi podnieść, po tym jak z niego zeskoczy. Ponadto ekran zabezpiecza przed tym, by ptak nie podniósł się z drugiej strony siedziska i zaplątał pęta.

Podczas uwiązywania ptaka na siedzisku bramkowym należy przełożyć dłużec przez swobodny koniec werblika i przymocować go do siedziska przy pomocy podwójnego specjalnego węzła.

Dla jastrzębi można użyć przedłużacza pęt - skórzanego kawałka o długości ok. 15 cm. z podłużnymi nacięciami na obu końcach - który umieszczany jest pomiędzy pętami a siedziskiem przy pomocy drugiego werblika.

Ponieważ ptaki łowcze można trzymać na siedzisku bramkowym tylko przez krótki czas, przedłużacz pęt dający jastrzębiowi więcej przestrzeni ruchowej, używany jest rzadko.

II.5. Ptaki na siedzisku okrągłym 

Ptaki łowcze mające tendencje do lelkowania nie mogą być trzymane na siedzisku bramkowym, gdyż mogą sobie na nim uszkodzić ogon. W takim przypadku doskonałą pomocą jest siedzisko okrągłe, wynalezione przez Renz'a Waller'a. Na siedzisku okrągłym ptak ma więcej przestrzeni ruchowej niż na siedzisku bramkowym. Trzymanie ptaków łowczych na siedzisku okrągłym również wykorzystywane jest tylko do czasowego ich przetrzymywania.

Kiedy ptak siedzi na siedzisku okrągłym werblik, który jest przymocowany do pęt ptaka, umocowany jest do kółka pośrodku dysku siedziska przy użyciu ogranicznika. Ogranicznik jest krótką, cieńką linką nylonową do której końców przyłączone są werblik i karabińczyk. Ogranicznik nie może być zbyt długi, aby ptak mógł łatwo wskoczyć na koło siedziska po tym jak zeskoczył. Do tago celu służy również materiał naciągnięty poniżej koła siedziska. Dysk siedziska należy regularnie oczyszczać z odchodów.

II.6. Ptaki w wolierze 

Poza sezonem łowieckim oraz w czasie pierzenia ptaki łowcze można również trzymać w wolierach. Wielkość woliery zależy również od potrzeby ruchu danego gatunku ptaka, dla którego woliera jest przeznaczona. Woliery te nazywane są również wolierami pierzeniowymi i powinny mieć następujące wymiary:

• dla małych ptaków i krogulców 3 x 3 m, wysokość 2 m, 
• dla dużych ptaków i jastrzębi 4 x 3 m, wysokość 2-3 m,
• dla orłów 6 x 4 m, wysokość 3 m.

Zwykle używa się drewnianej obudowy. Ściana tylna i ściany boczne powinny być całkowicie zamknięte i gładkie. Z reguły ściana frontowa zrobiona jest z 4-5 cm. szerokości żerdek umocowanych pionowo z przerwami 3-4 cm. Wewnętrzna strona żerdek powinna być gładka (heblowana). Użyteczne okazały się również woliery z pionowymi okrągłymi pretami metalowymi rozmieszczonymi co 6 cm, a ścianami bocznymi i tylną wykonanymi z cegły lub kamieni. Jedna trzecia dachu winna być wykonana z nieprzezroczystego materiału, zaś dwie trzecie z materiału przezroczystego (np.siatki).

Wejście do woliery powinno posiadać przedsionek dla uniknięcia ucieczek przy wchodzeniu. Środek woliery powinien być wolny aby umożliwić ptakom niezagrożone loty. Siedziska i gniazdo powinny być przymocowane do ścian. Podłoże powinno być naturalne, pokryte żwirem lub piaskiem. Woliera musi zawierać basen kąpielowy regularnie wypełniany wodą. Z woliery należy uprzątać odchody, resztki mięsa i wypluwki oraz powinna być dezynfekowana w celu uniknięcia rozwoju bakterii, grzybów, pasożytów i wirusów.

III. Przetrzymywanie ptaków drapieżnych do hodowli 

Potwierdzeniem idealnego utrzymania ptaków drapieżnych jest ich rozmnożenie w niewoli. Niezbędny dobry stan zdrowia nie zależy od możliwości swobodnego latania. Ważniejsze jest danie ptakom poczucia bezbieczeństwa w ich sztucznej przestrzeni życiowej. Dla skutecznego rozmnażania nie jest konieczna duża woliera, lecz ochrona przed szkodliwymi wpływami otoczenia.  Osiągamy to gdy woliera jest zakryta ze wszystkich czterech stron. Jeśli zbudowana jest w spokojnym otczeniu, jedna strona może być wykonana z 4-5-centymetrowej szerokości pionowych żerdek umocowanych w odległości 3-4 cm a nawet z metalowej siatki jeśli ptaki są wyjątkowo spokojne.

Następujące wymiary winny być uważane za minimum dla wolier hodowlanych:

• dla małych ptaków i krogulców 3 x 2m, wysokość 2,0 m, 
• dla dużych ptaków i jastrzębi   4 x 3 m, wysokość 2,5 m, 
• dla orłów 8 x 6 m, wysokość 4,0 m.

Ponieważ wpływ światła jest bardzo ważny dla rozmnażania, co najmniej dwie trzecie dachu powinno być wykonane z przezroczystego materiału. Do tego celu przydatna jest pokryta plastikiem metalowa siatka. Pozostała część dachu powinna być nieprzezroczysta i chronić gniazdo przed bezpośrednim światłem słonecznym. Otwory wentylacyjne powinny chronić przed zbieraniem się gorącego powietrza pod dachem.

Dla ptaków zwykle gnieżdżących się na skałach jako półki gniazdowe używa się 10-20 centymetrowej wysokości drewnianą skrzynkę, wypełnionej do połowy grubym piaskiem lub mieszanką piasku i żwiru. Dla ptaków gnieżdżących się na drzewach powinno się zbudować sztuczne gniazdo z konarów i gałęzi będące imitacją prawdziwego gniazda. Ptakom budującym w przyrodzie gniazda samodzielnie należy dodatkowo zaoferować na ziemi materiał do budowy gniazda, np.zielone gałązki i kawałki konarów. Siedziska w pobliżu gniazda powinny być zamocowane w ten sposób, aby partner wysiadującego ptaka mógł zajrzeć do gniazda.

Ponadto, otwory w dzwiach powinny umożliwiać wgląd do woliery, zaś blokowane pułapki zabieranie jaj lub młodych w czasie gdy dorosłe ptaki jedzą.

Woliera musi zawierać basen kąpielowy regularnie wypełniany świeżą wodą.

Periodyczne oczyszczanie i dezynfekcja wolier hodowlanych poza sezonem rozmnażania są niezbędne do skutecznego rozmnażania i zdrowia ptaków.

IV. Trzymanie ptaków drapieżnych dla pokazów publicznych

Chociaż publiczne pokazywanie ptaków drapieżnych jest dyskusyjne, może ono być użyteczne w specjalnych przypadkach. Nie można zaprzeczyć, że ogrody zoologiczne, ptasie parki, dobrze prowadzone sokolarnie lub centra obserwacji ptaków są przydatne dla zrozumienia przyrody i edukacji w zakresie idei ochrony przyrody. Niezbędne jest jednak stworzenie odpowiednich zaleceń w tym zakresie, ponieważ niekiedy komercyjnie prowadzone projekty często nie znają nawet zasad prawidłowego trzymania ptaków drapieżnych.

IV.1. Potrzeby higieny weterynaryjnej 

Ptaki drapieżne muszą być trzymane w taki sposób, aby jak najrzadziej wchodziły w kontakt ze swoimi odchodami. Jeśli kilka ptaków trzymanych jest razem, gniazda i siedziska muszą być zainstalowane w taki sposób, aby ptaki nie brudziły się nawzajem. Odchody powinny być badane na obecność pasożytów wewnętrznych przynajmniej raz w roku. W razie niewytłumaczalnej śmierci należy przeprowadzić szczegółowe badania weterynaryjne w celu wczesnego wykrycia epidemii.

Niezbędna jest dostateczna ilość pomieszczeń, aby możliwe było odseparowanie chorych ptaków od innych. Wyposażenie i ściany wolier powinno być zaprojektowane w taki sposób by utrudnione było zasiedlenie się w nich bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów.

Woliery należy czyścić z resztek jedzenia, wypluwek i odchodów oraz dezynfekować.

IV.4. Wymogi ogólne 

Niezależnie od wybranej metody utrzymania, ptaki drapieżne muszą mieć możliwość schronienia się przed czynnikami pogodowymi, takimi jak deszcz, wiatr, palące słońce. W czasie wyjątkowych letnich upałów musi być dostępna odpowiednia wentylacja, w wyjątkowo niskich temperaturach zimą niezbędne jest również schronienie przed przeciągiem. Ptaki drapieżne muszą mieć zawsze dostęp do świeżej wody do picia i kąpieli.

Odpowiednie słoneczne miejsce musi być dostępne do kąpieli słonecznych i wentylacji piór.  

Ptaki muszą mieć możliwość kapieli piaskowych.

IV.5. Informacja dla publiczności 

Zwiedzający oglądający ptaki powinni być dostatecznie poinformowani o gatunkach i sposobie życia poszczególnych ptaków drapieżnych, ich funkcji w środowisku przyrodniczym i konieczności ich ochrony. Należy odrzucić obiekty wystawiennicze nie spełniające powyższych warunków i służące tylko celom komercyjnym.